OS SEUS FAROS...
FARO DE CABO PRIOR
O faro de Cabo Prior atópase a 14 km de Ferrol, alén dos montes de Serantes. Para chegar a el abandónase Ferrol e vaise ascendendo sempre a pendente ata remontar o cume que chaman a Bailadora, onde se inicia o descenso ata Covas e a subida ata o faro.
HISTORIA
Comezou a funcionar o 1 de marzo de 1853, unha luz fixa branca comeza a verse no máis alto do cabo, á distancia de 15 millas náuticas. Esta era producida por unha aparello de 3º orde pequena, modelo da casa Sautter e unha lámpada mecánica servida por dous torreiros.
En 1904 fíxaselle aparencia de luz branca con 4-2 ocultacións, para o que se axustou ao aparello óptico un xogo de pantallas xiratorias accionadas por unha máquina de reloxaría. Previamente, en 1902, dotáraselle dun sistema de incandescencia por vapor de petróleo de calefacción exterior Sautter Harlé, con queimador para capillos de 35 mm.
Unha Real Orde do 1 de febreiro de 1912 resolvía a conveniencia de que se cambiase a luz fixa de Prior por outra que fose de escintileos. Para iso, o 23 de abril de 1923 comeza a funcionar unha instalación da casa Chance para capillos de 35 mm, que veu a substituír a antiga Sautter, e colócaselle o aparello de 3º orde gran modelo, procedente do faro de Salou, ao que se lle engadiu un flotador de mercurio e un xogo de lentes verticais exteriores accionadas por unha máquina de reloxaría, con reserva de corda para 8 horas, que darían a aparencia de 1-2 escintileos brancos cada 20 minutos. Estes traballos foron executados pola Maquinista Valenciana e entraron en servizo o 18 de xullo de 1926.
O 26 de outubro de 1974 entrou en servizo a electrificación, realizándose a modernización do sinal cunha nova lanterna cilíndrica de 2,25 m de diámetro, óptica catadióptrica de 250 mm, basamento con cuba e flotador de mercurio e máquina de rotación, todo iso fornecido pola Maquinista Valenciana. Tamén se lle puxo unha lámpada de incandescencia de 1500 vatios e dous grupos electróxenos Ruston. Catro anos despois, o día 31 de xullo, empezou tamén a funcionar unha sirena de vibradores electromagnéticos que daría a letra "P" en código Morse, repetida cada 25 minutos cun son audible a 7 millas de distancia. Da casa AGA foi a primeira instalación, que contaba cun detector automático de néboa que nunca deu resultado e foi preciso accionalo manualmente.
O edificio estaba composto de dúas partes diferenciadas unidas por un patio central. En conxunto formaban un rectángulo de 16x10 m. A torre arrincaba da parte posterior do patio e era de forma octogonal. Elevaba o foco (iluminación) a 7 m do chan e 136 sobre o mar. Encaixada na parte posterior, apenas sobresaía do edificio e estaba rematada por un pequeno balcón forxado da fundición Sargadelos, un torreón cilíndrico e unha lanterna poligonal de dez lados e cristais planos, do mesmo fabricante que a óptica, cuxo conxunto fora adquirido en 92.600 reais. O custe do edificio alcanzou a suma de 137.696 reais e ao longo dos anos sufriu alteracións substanciais ata alcanzar o aspecto actual. A realización dun proxecto de 1916, que se completou con outro en 1922, supuxo a eliminación do patio cubríndose e iluminándose ese espazo con cristaleira para ampliar a zona útil. Tamén se construíron dous pavillóns adosados para vivendas que avanzan sobre a fachada principal e volven sobre a fronte para darlle forma de "O", suprimíndose os tellados en vertente que quedaron de azotea, rodeados dunha balaustrada, hoxe desaparecida.
En 1993 co nacemento das Autoridades Portuarias, a raíz da nova lei de Portos e Mariña Mercante, o faro quedou agregado á Autoridade Portuaria de Ferrol-San Cibrao, e deixou de ter torreiros atendéndose desde o porto, a sirena foi dada de baixa. En 1995 foi totalmente renovado o seu equipo luminoso, manténdose só a óptica, colocáronse dous motores de rotación electromagnéticos, desaparecendo o flotador e a cubeta de mercurio, un cambiador en "V" con lámpadas General Electric de 125V e 1000 W halóxenas e dous grupos electróxenos Deutz de 3000 r.p.m. e 380/220V, así mesmo o faro foi totalmente monitorizado para ser controlado por ordenador desde o centro de control situado na Autoridade Portuaria de Ferrol - San Cibrao. Todos os traballos foron realizados pola Maquinista Valenciana.
No ano 2002 substituíronse as lámpadas anteriores por unhas novas, Philips GX9'5 halóxenas, de 220 V e 1000 W. Isto obrigou a realizar modificacións no cadro de lámpadas para adaptalo á nova tensión de funcionamento destas.
O CABO PRIOR
O Cabo Prior forma un promontorio que se adentra no mar uns 4 quilómetros en dirección SE-NO, interrompendo unha liña de costa que se estende desde Punta Frouxeira (Valdoviño) ata Cabo Prioriño (Ferrol).
A súa altura supera escasamente os 100 m, pero a súa proximidade ao mar converte os seus materiais granodioríticos en impresionantes acantilados nos que as sucesivas etapas de transgresión e regresión mariñas deron lugar a unha roseira de illotes entre os que destacan Os Cabalos -ao norte, cunha colonia dunhas vinte parellas de corvo mariño cristado e a gaivota patiamarela na Pena Maior ao Suroeste.
O relevo do cabo forma unha península cun istmo formado por litoloxía de xistos do Sistema de Ordes que presentan unha superficie de tipo chaira de rasa mariña.
É un excelente punto de observación de paso de aves mariñas migratorias.
A costa é accidentada e abrupta, sendo posible a práctica da pesca. Próximas ao faro, hai varias praias limpas e espazosas, San Xurxo, ou Vilar, Santa Comba e Ponzos, concorridas durante a época estival, momento no que aumenta sensiblemente a poboación de Covas, o pobo máis próximo a 3,5 km, ao ser zona de veraneo. Covas é unha península flanqueada por areais, unha extensa planicie, na que se asenta a poboación e os campos de cultivo.
FARO DO CABO PRIORIÑO CHICO
O faro de Prioriño Chico atópase situado na entrada de ría de Ferrol no extremo occidental, na costa norte de ría. Pronto se viu que non alumaba ben a boca, polo que houbo de situarse unha pequena luz na punta do Segaño, quedando este como luz de costa. De 4º orde e luz fixa variada por escintileos vermellos de 2 en 2´, tiña un aparello Letourneau de 500 mm, gran modelo, e unha lámpada moderadora atendida por dúas torreros, habéndose acendido por primeira vez o día 10 de Xullo de 1854. o seu plano focal estaba situado a 5 m de altura sobre o terreo e 27 sobre o mar e a primeira modificación que tivo foi a colocación dunha lámpada Maris dunha mecha.
O edificio cimentouse sobre unha explanada de 12x15 m, parte excavada no terreo e parte do terreo de reencho. É de forma rectangular de 11,4x9,70 m e a torre encáixase ata a metade na fachada que dá ao mar. Esta está composta dunha base prismática octogonal sobre a que se eleva un fuste troncopiramidal de igual sección, o balconcillo de ferro voado sobre a cornisa, o torreón e a linterna octogonal de 1,80 m de diámetro e cristais planos. Unha azotea daba acceso exterior ao balconcillo. Interiormente, un corredor distribuía as habitacións e comunicaba por medio da habitación da limpeza coa porta de acceso á torre. O costo desta ascendeu a 59.452 reais e a linterna e o aparello a 45.132 reais.
En 1904 fíxaselle unha nova aparencia de luz branca con ocultaciones alternadas de 2 1. O enxeñeiro Rafael da Porca realiza en 1918, un primeiro proxecto para cambiar a instalación pola de acetileno con destellador AGA de chama espida que daría a característica de 3 escintileos brancos cada 9". Aproveitaba a parte fixa do antigo aparello óptico colocándolle un basamento con flotador de mercurio e pantallas interiores á óptica e un xerador de acetileno modelo industrial da casa Carburos metálicos, para fabricar alli mesmo o gas a partir do carburo de calcio. Contratada e recibida a reforma do aparello reformúlase a cuestión decidíndose definitivamente por automatizarlo e instalar un destellador AGA con quemador de 25 l, válvula solar e batería de acumuladores. Esta reforma supuxo a supresión do persoal e queda agregado, o servizo, ao do balizamento do porto de Ferrol.
O edificio sufriu algunhas modificacións e o primeiro proxecto de reparación data de 1882, efectuado por Eduardo Vila, Estructuralmente a parte máis afectada foi a superior. Nela, a fin de dar mellor habitabilidad, suprimiuse a vertente do tellado construíndo outra planta rectangular de menor superficie que a primitiva.
En 1988 substituíuselle a anterior característica pola que mantén na actualidade de 1 escintileo cada 5".En 1990 sufriu un salvaxe ataque vandálico, durante un fin de semana, que supuxo non só importantes destrozos no edificio senón, o que é peor, a total destrución da óptica e o destellador de acetileno. Durante varios meses estivo apagado e realizáronse obras de reparación. Cando volveu funcionar fíxoo cunha linterna AGA de 300 mm colocada no basamento do anterior aparello e destellador AGA de chama espida no seu interior. O edificio sufriu un baleirado interior, desaparecendo todos os tabiques e divisións.
En 1993 pasou a depender da Autoridade Portuaria de Ferrol - San Ciprián, o faro foi electrificado no ano 1995, instalouse unha linterna ODAS 500 con paneles Fresnel de metacrilato e aparello giratorio da Maquinista Valenciana composto de dous motores electromagnéticos, así como dous grupos electrógenos Deutz de 1500 r.p.m. e 380/220V, para o fornezo de corrente ao faro, ante un fallo na rede de fornezo eléctrica, a lámpada é de Xeneral Electric halógena de 125V e 1000 W de potencia. Nese mesmo ano con motivo da colocación e modernización dos equipos de funcionamento do faro, procedeuse ao seu monitorización, sendo todos os parámetros de funcionamento do faro controlados, por ordenador, desde un centro de control situado na Autoridade Portuaria de Ferrol - San Ciprián, todos os traballos foron executados pola Maquinista Valenciana.
No ano 2002 substituíronse as lámpadas anteriores por unhas novas, Philips GX9'5 halógenas, de 220 V e 1000 W. Isto obrigou a realizar modificacións no cadro de lámpadas para adaptalo á nova tensión de funcionamento destas.
No ano 2007 fíxoselle unha profunda remodelación que lamentablemente viuse severamente afectada cando o furacán Klaus arrasou a costa galega en xaneiro de 2009, levándose a cuberta do faro e arrasando con todo o que había no seu interior, facendo pasar unha noite terrorífica á farera que o habita e á súa parella.
O faro foi rehabilitado de novo, así como toda a contorna que hoxe en día ten unha importante compoñente histórica e paisajística coa batería de Prioriño, a de Punta Viñas, o Centro de Interpretación e o incomparable marco do Golfo Ártabro.
A contorna do faro é unha paisaxe abrupto onde domina o granito e a roca pelada. Son lugares dignos de visitarse, nas súas proximidades, a praia de Doniños e a lagoa de Doniños, froito da pechadura dun val, neste caso estreito e profundo, por unha barra arenosa sobre a que se acumularon campos de dunas. Lugar de paso de aves migratorias e na que viven todo o ano multitude de aves acuáticas. A costa é accidentada, sendo posible a práctica da pesca; outros lugares dignos de verse nas proximidades son a ensenada de Agarimo, o castelo de San Felipe e as impresionantes vistas panorámicas que desde o alto do monte da Graña pódense ver de ríaa e da cidade de Ferrol.
Fonte: "Por la senda de los faros" edita: A.P. de Ferrol - San Ciprián y "Faros del Océano" de M.A. Sanchez Terry, editado por el MOPU.
Mais información: http://www.farosferrol.com
OS SEUS CASTROS...
CASTRO DE LOBADIZ
LOCALIZACIÓN
Concello: Ferrol.
Parroquia: S. Jorge da Mariña.
Lugar: Lobadiz, Punta do Castro.
Para chegar ao lugar no que se emplaza o castro débese ir ata o extremo Norte da praia de Doniños e continuar pola costa ata chegar á península de Lobadiz, próxima ás illas Gabeiras. Tamén se pode chegar collendo un camiño que vai á costa desde Vila dá Area.
TIPO
Costero.
CONTORNA
Moi próximo ao recinto áchase un manantial. O castro máis próximo é o de Croa de Fontá.
DIMENSIÓNS
Recinto sen forma determinada seguindo aproximadamente o contorno da península. Esta ten unha zona susceptible de ser aproveitada de eixes:
Norte-Sur: 180 m. (aprox.)
Este-Oeste: 160 m. (aprox.)
Posúe tres muros e un parapeto.
Todas estas defensas protexen o istmo da península ao longo dunha franxa de 150 m. no Leste. O resto do perímetro esta defendido por acantilados. A situación do castro sobre o nivel do mar é de 35 m.
ACCESOS
A entrada orixinal, agora bastante desfigurada, achábase protexida polas sucesivas liñas defensivas e polo parapeto, sendo despois allanadas estas estruturas para deixar paso ao camiño actual. Traballos anteriores mencionan a existencia dun torreón desaparecido na actualidade. En pártea Norte do istmo hai un carreiro de acceso posterior.
ACHADOS
No lugar atopáronse restos de cerámica, losas e molinos de man. Tamén, en excavaciones realizadas (actualmente en precario estado) púxose ao descuberto algunha que outra planta de vivenda castreña con forma rectangular e ángulos redondeados.
TRADICIÓN
A tradición asociada a este castro é máis que curiosa. Cóntase que unha ponte de "goma" unía o castro coas illas próximas (Gabeiras). Nestas atopáronse restos de cerámica e unha vasija.
COMENTARIO
O interior do castro está dividido en seccións separadas por muretes de pedra, recordando terrazas. Tal sistema debeu ser utilizado para unha división máis racional do terreo.
CASTRO DE TRALOCASTRO
LOCALIZACIÓN
Concello: Ferrol.
Parroquia: S. Juan de Esmelle.
Lugar: Tracolastro.
Seguindo a estrada Ferrol-Cobas, á altura do quilómetro 7,7, coller un desvío que leva ata Esmelle. Percorrido medio quilómetro, á esquerda, distínguese xa o monte no que se sitúa o castro.
TIPO
De cima.
CONTORNA
Caracterízase por zonas de val regadas por senllos arroios e dista do mar pouco máis de dous quilómetros. Ao Noreste, nesta mesma dirección, atópase o castro de Papoi.
DIMENSIÓNS
Recinto principal de forma case circular cuxos eixes miden:
Norte-Sur: 76 m.
Este-Oeste: 89 m.
Posúe tres muros de forma case concéntrica, aproveitándose a pendente natural en determinadas zonas.
ACCESOS
Posúe dous accesos, situado o principal na zona Sureste e o outro ao Noreste. Polo interior, paralelamente aos muros, discorre un camiño.
ACHADOS
Excavaciones realizadas xunto ao segundo muro ao Sureste puxeron ao descuberto dous edificaciones. A primeira áchase máis arriba, sendo un espazo de 1,7 m. por 1,8 m. limitado por paredes de pedra de ata 80 cm. de altura. Na segunda apréciase a esquina dunha construción con aristas redondeadas; o muro ten un grosor de 50 cm. e visto frontalmente distínguense dous partes: unha inferior de 40 cm. a modo de cimentos e outra superior de 70 cm., que do mesmo xeito que a anterior edificación presenta unha superficie lisa.
Separadamente disto mencionaremos os achados dun cacharro de barro, unha cadea de ouro e de pedras traballadas.
TRADICIÓN
Cóntase que había tesouros enterrados en baúles compostos de enormes cantidades de moedas de ouro. Do mesmo xeito que noutros lugares fálase dun túnel que comunica o recinto coa praia. Non deixa de ser curiosa unha historia que fala dun asentamiento de romanos no llano e no castro, os cales entablaron loitas cos ingleses empregando "obuses" alá polo 1700. (Estas aseveraciones deben ser examinadas non nun aspecto literal senón en tanto que son un cúmulo de informacións diversas que posteriormente foron conxugadas).
CASTRO DE VILABUIDE
Concello: Ferrol.
Parroquia: S. Román de Doniños.
Lugar: Vilabuide.
Saíndo de Ferrol deberase chegar ao alto de Balón, onde se collerá, á altura da intersección, un camiño asfaltado non moi ancho á esquerda que conduce ao pé do yacimiento.
TIPO
De cima.
CONTORNA
Situado nunha cima de 187 m. que domina tanto a ría como outros territorios adxacentes este castro dista tan só 2 quilómetros da Lagoa de Doniños e algo menos da xa mencionada ría ferrolana. Ademais, próximo a el, atópase un curso de auga. O castro máis próximo é o de Vilasanche.
DIMENSIÓNS
Zona exterior (Perímetro). Ten unha forma irregular non comparable a ningún outro castro da comarca. Posúe un único recinto cun perímetro aproximado de 284 m., protexido por unhas ben conservadas defensas que describiremos a continuación. Basicamente consta de dúas murallas que discorren paralelas, entre as cales se intercala un foso.
A primeira liña, formada por unha muralla, áchase derribada no Sur, apreciándose únicamente un terraplén. O foso atópase reenchido en tal zona, sendo o seu ancho só 1,5 m. Tras el xorde un murete, tamén degradado. A medida que avanzamos cara ao Norte, o estado de conservación mellora, chegando a verse unha muralla vertical, con pedras asentadas, de 2 m. de altura visibles. Debemos ter en conta que parte da profundidade do foso perdeuse, restando polo menos 1,2 m. ao total da mesma. Así mesmo, obsérvase unha capa de 90 cm. de terra sobre a parte superior da muralla. É nesta zona onde o foso chega a alcanzar ata 4,5 m. de ancho. O murete que lle segue posúe 40 cm. visibles de altura e unha configuración estructural idéntica á do primeiro muro. Xa no Norte, tras exceder un camiño, xorden esporádicamente zonas visibles de muralla de 1,5 m. de altura. O segundo muro (murete exterior), de 70 cm. de ancho por 75 cm. de alto (visibles) posúe posiblemente outro tanto soterrado. Por outra banda, tal estrutura áchase sustentada por tramos sobre roca nai, o cal dálle unha certa aparencia escalonada. O foso é aquí de 3,6 m. de anchura. Si proseguimos a nosa andadura veremos no Leste algunha que outra parte da muralla principal así como unha zona que foi, sen dúbida, usada como canteira. A base do foso chega a ser de roca viva. Ao longo de toda a zona Sur e Sureste aparecen os restos do primeiro muro, de 85 cm. de ancho por só 20 cm. de alto como máximo.
Zona interior. O mais significativo do interior e do castro en conxunto fórmano unhas construcións de pedras encostadas a un muro en forma de "L'' de orientación Noroeste- Sureste de 90 cm. de ancho. Na esquina da figura e pola cara de dentro obsérvase un habitáculo rectangular de 2,6 m. de ancho por 4,3 m. de longo limitado nas dúas caras restantes por un muro de 60 cm. de ancho (o lado curto do recinto atópase sobre o brazo curto da L). Tras leste atopamos os restos doutra edificación, de 2,9 m. de ancho acoutada longitudinalmente por senllos muros de 60 cm., comúns ás construcións adxacentes. Seguindo a mesma dirección xorde, a 6,1 m., un terceiro e último muro de 60 cm. Obviamente non se trataba dun recinto tan grande senón que se degradó e perdeu un muro intermedio do cal só quedan uns poucos restos. É na construción máis afastada onde xusto no medio, a 1,3 m. de ambos muros, móstrallenos un oco cadrado de 20 cm. de lado que atravesa o muro principal na súa totalidade. Tanto neste habitáculo como no anterior, a cara oposta a tal muro áchase destruída.
Próximo a este conxunto áchase, no Noreste do castro, unha planta cuadrangular de 1,7 m. por 4,1 m. limitada na súa totalidade por un muro de 60 cm. de escasa altura, que contrasta co 1,75 m. que logran por tramos as outras edificaciones. Por outra banda, ao Oeste, obsérvanse uns amplos chanzos no chan para poder corrixir así a pendente, cuxas caras verticais atópanse protexidas por muretes.
A entrada principal debía estar emplazada no Sureste. Tal hipótese vese sustentada polos restos dun muro de 1,3 m. de anchura e 16,6 m. de lonxitude que convergía na primeira muralla e que, con outro brazo que partía a 28,5 m. da unión destes, formaba un entramado defensivo triangular que obrigaba ao posible atacante a describir unha traxectoria curva cos riscos que levaba consigo. A solidez de tales estruturas xustificaría o escaso ancho necesario para a construción do primeiro muro nesta zona.
ACHADOS
O dono do lugar afirma atopar unhas bólas de ferro así como abundantes cantidades de pedras.
TRADICIÓN
Tan só menciónase o poblamiento dos ''mouros'', dato que corrobora a antigüidade do yacimiento.
COMENTARIO
Ademais do xa mencionado, quedan numerosos restos de muros, tanto no interior como no exterior, que debido ao seu mal estado de conservación non permiten sacar conclusións achega dos mesmos. Tamén resaltaremos o carácter marcadamente angulado das esquinas e ata a forma do propio recinto, as súas elaboradas defensas e a súa situación estratéxica. Por outra banda, ao Noroeste do recinto atopamos restos doutra construción, de idéntica geometría pero de reducidas dimensións. Tan só apréciase a ras de chan un muro semicircular e unha esquina no outro extremo (ver foto). Destacamos o feito de que a orientación é a mesma que a do recinto principal.
Todo iso indúcenos a pensar que existe outra posibilidade en canto á orixe do yacimiento. Podería tratarse dunha fortificación moi posterior pertencente ao sistema defensivo da cidade de Ferrol. De feito existen dous proxectos do S. XIX para construír un forte pechado no alto de Balón, proxectos que se enmarcan nun plan máis amplo para mellorar as defensas da cidade, motivado polo desembarco inglés de 1800 na praia de Doniños.
A continuación mostramos fragmentos de planos do Museo Naval correspondentes aos mencionados proxectos.
Máis información en http://castros.artabro.es/
No hay comentarios:
Publicar un comentario